​اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic Personality Disorder) – نیاز به توجه زیاد و رفتارهای نمایشی​

مقدمه

اختلال شخصیت نمایشی (HPD) یکی از اختلالات شخصیت است که با رفتارهای نمایشی، نیاز شدید به توجه و تأثیرگذاری بر دیگران شناخته می‌شود. افرادی که دچار این اختلال هستند، تمایل دارند که همیشه در مرکز توجه باشند و از هر فرصتی برای جلب توجه و تأیید دیگران استفاده می‌کنند. این افراد ممکن است احساس کنند که زندگی آن‌ها بدون توجه و تحسین دیگران بی‌ارزش است و به همین دلیل به طور مداوم در تلاش برای جلب توجه از دیگران هستند. در این مقاله به بررسی این اختلال، علائم و نشانه‌ها، علل و عوامل مؤثر، و روش‌های درمانی موجود پرداخته می‌شود.

ویژگی‌های اختلال شخصیت نمایشی (HPD)

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی ویژگی‌های خاصی دارند که می‌تواند بر روابط اجتماعی، شغلی و زندگی روزمره تأثیر زیادی بگذارد. در این قسمت به مهم‌ترین ویژگی‌های این اختلال می‌پردازیم:

1. نیاز به جلب توجه دائم 🧐
   افراد مبتلا به HPD به شدت نیاز دارند که در مرکز توجه قرار گیرند و این احساس را به‌عنوان یک نیاز اساسی در زندگی خود می‌بینند. آن‌ها ممکن است رفتارهایی انجام دهند که توجه دیگران را جلب کنند، حتی اگر این کار باعث ناراحتی یا تحقیر دیگران شود. این نیاز به توجه اغلب از رفتارهای جنجالی، جلب توجه در موقعیت‌های اجتماعی و گاهی حتی در شرایطی که مناسب نیستند، بروز می‌کند.
   مثال:
   یک فرد مبتلا به HPD ممکن است در یک جمع دوستانه به طور ناگهانی شروع به صحبت در مورد موضوعات حساس و حتی شخصی کند، فقط به این دلیل که احساس کند در مرکز توجه قرار ندارد. او ممکن است داستان‌های اغراق‌آمیز یا دروغین برای جلب توجه و نشان دادن خود به‌عنوان فردی خاص و مهم بیان کند.

2. رفتارهای نمایشی و اغراق‌آمیز 🎭
   این افراد تمایل دارند در موقعیت‌های مختلف رفتارهای اغراق‌آمیز و نمایشی از خود نشان دهند. این می‌تواند شامل حرکات بدنی بیش‌ازحد، صحبت کردن با لحن‌های غیرمعمول یا استفاده از لباس‌های جلب توجه باشد. آن‌ها در مواقعی که در معرض دید قرار دارند، خود را به گونه‌ای متفاوت از حالت معمول نشان می‌دهند.
   مثال:
   یک فرد مبتلا به HPD ممکن است در یک مهمانی با لباسی بسیار رنگارنگ و برجسته ظاهر شود تا تمامی نگاه‌ها را به خود جلب کند. او ممکن است داستان‌های احساسی و پرهیجان درباره تجربه‌های شخصی خود بیان کند تا توجه دیگران را بیشتر جلب کند.

3. نوسانات احساسی و سطحی بودن روابط 😔
   افراد با اختلال شخصیت نمایشی معمولاً در روابط خود نوسانات شدیدی دارند و اغلب روابط سطحی و بی‌ثباتی را تجربه می‌کنند. آن‌ها به شدت در پی تأیید و تحسین از طرف دیگران هستند، و این باعث می‌شود که به راحتی روابط خود را تغییر دهند یا به سرعت به افراد جدید جذب شوند.
   مثال:
   یک فرد مبتلا به HPD ممکن است در یک رابطه عاطفی وارد شود و پس از مدت کوتاهی از آن جدا شود زیرا احساس کند که توجه کافی از طرف شریک خود دریافت نمی‌کند. او ممکن است رابطه را به‌سرعت خاتمه دهد و به دنبال شخص دیگری باشد که دوباره او را تحسین کند.

4. استفاده از جذابیت‌های جسمی برای جلب توجه 💅
   افراد مبتلا به این اختلال به‌طور معمول از جذابیت‌های جسمی خود برای جلب توجه استفاده می‌کنند. این افراد ممکن است از ظاهر خود اغراق‌آمیز بهره‌برداری کنند و تلاش کنند تا نگاه‌های دیگران را به خود جلب کنند.
   مثال:
   یک فرد مبتلا به HPD ممکن است به‌طور عمدی لباس‌های تحریک‌آمیز بپوشد یا از آرایش‌های بسیار برجسته استفاده کند، به‌طوری‌که همه نگاه‌ها به سمت او جلب شود. این افراد همچنین ممکن است برای جلب توجه دیگران از رفتارهای فیزیکی مانند حرکت‌های نمایشی یا لبخندهای اغراق‌شده استفاده کنند.

5. احساس ناکامی و نارضایتی از عدم توجه 😞
   افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی معمولاً وقتی که توجه کافی از دیگران دریافت نمی‌کنند، احساس ناامیدی و بی‌ارزشی می‌کنند. آن‌ها به شدت نیازمند تأیید و پذیرش هستند و ممکن است در صورت عدم دریافت این تأییدات، احساس بی‌احترامی یا حتی غمگینی شدید پیدا کنند.
   مثال:
   اگر فرد مبتلا به HPD در یک جمع نتواند مرکز توجه باشد و یا کسی به او توجه کافی نکند، ممکن است به شدت ناراحت شود و حتی شروع به رفتارهایی مانند گریه کردن یا ایجاد تنش‌های غیرضروری در جمع کند تا توجه دیگران را جلب کند.

علل اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic Personality Disorder)

اختلال شخصیت نمایشی (HPD) به دلایل مختلفی ممکن است به وجود آید. این اختلال پیچیده است و معمولاً ترکیبی از عوامل ژنتیکی، روانی و اجتماعی در بروز آن نقش دارند. در این بخش، به تفصیل به علل احتمالی اختلال شخصیت نمایشی پرداخته می‌شود:

1. عوامل ژنتیکی و وراثتی 🧬

تحقیقات نشان داده‌اند که ویژگی‌های ژنتیکی و وراثتی می‌توانند نقش مهمی در بروز اختلال شخصیت نمایشی ایفا کنند. این اختلال ممکن است در خانواده‌ها شایع‌تر باشد، به این معنی که فرد مبتلا به HPD ممکن است از اعضای خانواده‌ای با تاریخچه مشابه این اختلال ارث ببرد. ویژگی‌هایی مانند حساسیت زیاد به تأیید اجتماعی یا رفتارهای نمایشی ممکن است در ژنتیک فرد نهفته باشد و در صورت رشد در محیط‌های خاص، به بروز این اختلال منجر شود.

مثال:
اگر یکی از والدین به اختلال شخصیت نمایشی دچار باشد، احتمال اینکه فرزند نیز این ویژگی‌ها را تجربه کند، بیشتر است. این امر نشان‌دهنده نقش ژنتیک در تمایل به جلب توجه و نیاز به تأیید است.

2. تجربیات زندگی اولیه و کودکی 👶

تجربیات دوران کودکی و نحوه برخورد والدین با کودک می‌تواند تأثیر زیادی بر بروز اختلال شخصیت نمایشی داشته باشد. به‌ویژه، کودکانی که در دوران رشد خود از توجه و محبت مفرط برخوردار می‌شوند، ممکن است برای جلب توجه و تأیید از دیگران به رفتارهای نمایشی گرایش پیدا کنند. برعکس، کودکانی که دچار کمبود توجه والدین یا سرکوب احساسات خود می‌شوند، نیز ممکن است در بزرگ‌سالی به‌طور افراطی تلاش کنند تا به جلب توجه دیگران بپردازند.

مثال:
کودکی که در خانواده‌ای زندگی می‌کند که همیشه برای جلب توجه از او تعریف می‌کنند و به همهٔ حرکات او واکنش نشان می‌دهند، ممکن است در بزرگ‌سالی به فردی تبدیل شود که همیشه در جستجوی جلب توجه و تأیید دیگران است.

3. عوامل اجتماعی و فرهنگی 🌍

در جوامع و فرهنگ‌های مختلف، توجه به ویژگی‌های ظاهری و رفتارهای نمایشی ممکن است تأثیر زیادی بر بروز اختلال شخصیت نمایشی بگذارد. در جوامعی که ظاهر و جلب توجه اجتماعی از اهمیت زیادی برخوردار است، افراد بیشتری ممکن است دچار اختلال شخصیت نمایشی شوند. در فرهنگ‌های مدرن و به‌ویژه با ظهور رسانه‌های اجتماعی، تأکید بر محبوبیت، زیبایی ظاهری و جلب توجه می‌تواند موجب تقویت این نوع رفتارها در افراد شود.

مثال:
در جوامعی که افراد به شدت به‌دنبال جلب توجه در رسانه‌های اجتماعی هستند، ممکن است شخصی به این رفتارها گرایش پیدا کند تا از طریق پست‌های اغراق‌آمیز، عکس‌های جذاب یا صحبت‌های هیجان‌انگیز در کانون توجه قرار گیرد و از این طریق تأیید اجتماعی دریافت کند.

4. تاثیرات خانواده و روابط اولیه 👨‍👩‍👧‍👦

نحوه تعامل کودک با والدین و دیگر اعضای خانواده، همچنین انتظارات اجتماعی آن‌ها، می‌تواند بر رشد شخصیت فرد تأثیرگذار باشد. به‌ویژه، خانواده‌هایی که در آن‌ها توجه و تأیید اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است، ممکن است موجب شوند که کودک به‌طور غیرمستقیم رفتارهایی را در پیش گیرد که بیشتر در جلب توجه دیگران و تأثیرگذاری بر محیط اطرافش باشد. این نوع روابط می‌تواند به‌طور غیرمستقیم باعث شود فرد به‌طور پیوسته برای جلب توجه و تایید از دیگران تلاش کند.

مثال:
فردی که در کودکی دائماً مجبور به جلب توجه از سوی والدین بوده و همواره به‌خاطر رفتارهای خاص خود تحسین شده، ممکن است در بزرگسالی به دنبال جلب توجه از طریق رفتارهای نمایشی و اغراق‌آمیز باشد.

5. نقص در مهارت‌های مقابله‌ای و عاطفی 💔

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی ممکن است در برخورد با احساسات منفی و نارضایتی‌ها مهارت‌های مقابله‌ای ضعیفی داشته باشند. این افراد ممکن است به‌جای مقابله منطقی و سازنده با مشکلات، از رفتارهای نمایشی و اغراق‌آمیز استفاده کنند تا احساسات منفی خود را پنهان کنند یا از موقعیت‌های ناخوشایند فرار کنند. در نتیجه، رفتارهای آن‌ها ممکن است به‌طور ناخواسته تبدیل به ابزاری برای جلب توجه و تأیید تبدیل شود.

مثال:
فردی که در یک موقعیت اجتماعی دچار اضطراب می‌شود، ممکن است به‌جای بیان اضطراب خود، به رفتارهای نمایشی مانند برقراری توجه به خود از طریق داستان‌های دروغین و اغراق‌آمیز اقدام کند تا افراد اطراف او احساس همدردی کنند.

درمان اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic Personality Disorder)

درمان اختلال شخصیت نمایشی نیازمند رویکردهایی است که به رفع نیازهای عاطفی، بهبود روابط بین فردی و کاهش رفتارهای جلب توجه مفرط کمک کند. این درمان‌ها می‌توانند شامل روش‌های روان‌درمانی، دارودرمانی و همچنین آموزش مهارت‌های اجتماعی و مقابله‌ای باشند. در ادامه، به طور مفصل به انواع درمان‌ها و روش‌های مقابله‌ای پرداخته می‌شود.

1. روان‌درمانی (Psychotherapy) 🧠

روان‌درمانی مهم‌ترین روش درمانی برای اختلال شخصیت نمایشی است. این درمان‌ها به فرد کمک می‌کنند تا احساسات و رفتارهای خود را بهتر بشناسد و یاد بگیرد که چگونه نیاز به توجه را به شیوه‌های سالم‌تری برآورده کند. روان‌درمانی به صورت فردی و گروهی انجام می‌شود و می‌تواند به فرد کمک کند تا درک بهتری از روابط اجتماعی، ارزش‌ها و مرزهای شخصی پیدا کند.

• درمان شناختی-رفتاری (CBT): در این رویکرد، تمرکز بر شناسایی و اصلاح الگوهای فکری و رفتاری ناسازگارانه است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی ممکن است یاد بگیرند که رفتارهای اغراق‌آمیز و جلب توجه خود را شناسایی کنند و آن‌ها را به شیوه‌ای سالم‌تر و متناسب‌تر تغییر دهند.

• درمان دیالکتیکی (DBT): این نوع درمان به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های مقابله‌ای و تنظیم عواطف خود را بهبود بخشند و از رفتارهای ناپایدار در روابط اجتماعی جلوگیری کنند. درمان دیالکتیکی به ویژه در کمک به مدیریت احساسات و رفتارهای شدید مفید است.

مثال:
یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی ممکن است در روان‌درمانی یاد بگیرد که وقتی احساس عدم توجه یا تحسین می‌کند، به جای رفتارهای نمایشی یا اغراق‌آمیز، از روش‌های سالم‌تری مثل بیان نیازهای خود به دیگران استفاده کند.

2. دارودرمانی (Medication) 💊

در برخی موارد، داروها می‌توانند به کاهش علائم مرتبط با اختلال شخصیت نمایشی کمک کنند. داروها معمولاً برای درمان علائم اضطراب، افسردگی یا بی‌ثباتی عاطفی تجویز می‌شوند که ممکن است همراه با اختلال شخصیت نمایشی باشد. استفاده از داروها به‌طور مستقیم برای درمان اختلال شخصیت نمایشی به ندرت مؤثر است، اما می‌تواند به تسکین علائم جانبی کمک کند.

• داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی: این داروها ممکن است به کاهش احساس اضطراب و افسردگی در افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی کمک کنند. اضطراب و افسردگی می‌توانند محرک‌هایی برای رفتارهای نمایشی و جلب توجه در افراد باشند.

• استفاده از داروهای تثبیت‌کننده خلق و روان: در صورتی که فرد دچار نوسانات شدید خلقی باشد، داروهای تثبیت‌کننده خلق می‌توانند به بهبود ثبات عاطفی کمک کنند.

مثال:
اگر فردی مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی دچار افسردگی و اضطراب شدید باشد، پزشک ممکن است داروهایی مانند داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب تجویز کند تا علائم او کاهش یابد و از شدت رفتارهای نمایشی بکاهد.

3. آموزش مهارت‌های اجتماعی و روابط بین فردی 👥

یکی از جنبه‌های کلیدی درمان اختلال شخصیت نمایشی، تقویت مهارت‌های اجتماعی و بهبود روابط بین فردی است. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است دچار مشکلات جدی در برقراری روابط سالم و بادوام باشند. آموزش مهارت‌های اجتماعی شامل یادگیری نحوه ارتباط مؤثر، گوش دادن فعال، برقراری مرزهای سالم و تعامل به‌گونه‌ای است که نیازهای دیگران نیز در نظر گرفته شود.

• مهارت‌های ارتباطی: آموزش به فرد در زمینه نحوه برقراری ارتباط با دیگران به‌طور مؤثر و بی‌پرده می‌تواند به او کمک کند تا از رفتارهای اغراق‌آمیز و جلب توجه خودداری کند و روابط سالم‌تری برقرار کند.

• مدیریت انتظارات: افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی اغلب انتظار دارند که دیگران به‌طور دائم آن‌ها را تحسین کنند و توجه زیادی به آن‌ها داشته باشند. آموزش به آن‌ها در خصوص مدیریت این انتظارات می‌تواند مفید باشد.

مثال:
یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی ممکن است در طی درمان یاد بگیرد که چگونه به دیگران احترام بگذارد و نظرات و احساسات آن‌ها را نیز در نظر بگیرد تا روابط اجتماعی بهتری بسازد و از جلب توجه مفرط خودداری کند.

4. مدیریت بحران و حمایت اجتماعی 🛡️

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی ممکن است در مواجهه با بحران‌های عاطفی یا اجتماعی دچار اضطراب و بی‌ثباتی شوند. فراهم کردن محیطی حمایتی و آگاهی‌بخشی به خانواده و دوستان فرد می‌تواند به او کمک کند تا با موقعیت‌های دشوار مقابله کند. حمایت اجتماعی به فرد کمک می‌کند تا احساس تنهایی و عدم توجه کمتری داشته باشد و در عین حال، از رفتارهای نمایشی خود بکاهد.

• حمایت اجتماعی خانواده و دوستان: به دلیل نیاز مفرط به توجه، افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی ممکن است از حمایت‌های خانواده و دوستان خود بهره‌مند شوند. آموزش به اطرافیان در خصوص نحوه برخورد با فرد مبتلا به این اختلال و ایجاد فضای حمایتی برای او بسیار مهم است.

• مدیریت بحران‌های عاطفی: در مواقع بحرانی، آموزش روش‌های مقابله‌ای و آرامش‌بخش به فرد مبتلا می‌تواند از شدت رفتارهای نمایشی جلوگیری کند.

مثال:
اگر فردی مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی در یک موقعیت اجتماعی دچار بحران شود، ممکن است با دریافت حمایت از خانواده و یادگیری روش‌های آرامش‌بخش در درمان، قادر باشد به‌طور مؤثرتری با احساسات خود مقابله کند و از رفتارهای نمایشی خودداری کند.

کلام آخر

اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic Personality Disorder) یکی از اختلالات پیچیده روان‌شناختی است که با نیاز مفرط به توجه، رفتارهای نمایشی و اغراق‌آمیز، و نوسانات شدید عاطفی شناخته می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً به شدت از جلب توجه دیگران و تأیید آنان نیاز دارند و ممکن است برای رسیدن به این هدف، رفتارهایی اغراق‌آمیز و غیرواقعی از خود نشان دهند. این اختلال می‌تواند تأثیرات منفی بر روابط اجتماعی، شغلی و حتی سلامت روان فرد داشته باشد.

درمان اختلال شخصیت نمایشی معمولاً شامل روان‌درمانی‌های مختلف مانند درمان شناختی-رفتاری و درمان دیالکتیکی است که به فرد کمک می‌کند تا رفتارهای نمایشی خود را شناسایی و تغییر دهد. علاوه بر این، دارودرمانی می‌تواند به کاهش علائم جانبی مانند اضطراب و افسردگی کمک کند. آموزش مهارت‌های اجتماعی نیز در این فرآیند نقش کلیدی دارد، زیرا به فرد کمک می‌کند تا روابط سالم‌تری برقرار کند و نیازهای خود را به شیوه‌ای متعادل‌تری برآورده سازد.

در مجموع، درمان اختلال شخصیت نمایشی نیازمند رویکردهای جامع و چندجانبه است. با توجه به پیچیدگی این اختلال، تشخیص زودهنگام و انجام درمان‌های مناسب می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند و آن‌ها را قادر سازد تا روابط اجتماعی سالم‌تری بسازند و از الگوهای رفتاری ناپایدار و جلب توجه مفرط خودداری کنند.